Μια από τις πιο μαγικές στιγμές στο ταξίδι της αυτογνωσίας και της ζωής είναι όταν αλλάζουν οι πεποιθήσεις μας. Και είναι ακόμα πιο τρανταχτό όταν τυγχάνει να είμαστε θεραπευτές. Που αφενός έχουμε ανάγκη μια σταθερή θεωρία για να στηριζόμαστε και να πορευόμαστε και αφετέρου πάνω σε αυτή τη θεωρία πασχίζουμε να είμαστε βοηθητικοί στα ανθρώπινα δράματα.
Ο διπλό δεσμός (double bind) είναι γνωστός στους κύκλους των ψυχοθεραπευτών ως υπόθεση για τη σχιζοφρένεια. Πράγματι, ο Gregory Bateson με τους συνεργάτες του Jackson, Haley και Weakland εξέδωσαν το άρθρο Toward a theory of schizophrenia το 1956, που εισάγει την έννοια του διπλού δεσμού για να εξηγήσει την ανάπτυξη της σχιζοφρένειας σε ένα μέλος της οικογένειας. Μια κατάσταση διπλού δεσμού εμφανίζεται όταν ένα άτομο (συχνά ένα παιδί) λαμβάνει επανειλημμένες αντικρουόμενες εντολές από το ίδιο άτομο (ας πούμε, έναν ενήλικα) με το οποίο το παιδί έχει μια σημαντική συνεχή σχέση.
Το άρθρο του Bateson και των συνεργατών του αναφέρει το ακόλουθο –διάσημο- τραγικό παράδειγμα:
Η ομοιόσταση ως φυσικό φαινόμενο των έμβιων συστημάτων είναι η δύναμη της τάσης του συστήματος να επαναφέρεται στην πρότερή του κατάστασή. Για παράδειγμα το ανθρώπινο σώμα κινείται αυτόματα προς την προηγούμενη του υγιή κατάσταση, όταν έρχεται σε επαφή με ένα μικρόβιο ή ιό. Βάζει τα λευκά αιμοσφαίρια σε εμπόλεμη κατάσταση απομάκρυνσης του ξενιστή. Ή ένας βιότοπος, στον οποίο θα προσθέσουμε τεχνητά ένα ξένο πλάσμα, σταδιακά με το πέρασμα του χρόνου θα το αφανίσει, επιστρέφοντας στην γνώριμη του μικροοικολογία. Read more
Κάνουμε τα πάντα για να μας αγαπούν. Και τι πιο ανθρώπινο; Τις εντολές που πήραμε ως παιδιά για το να είμαστε καλά παιδιά, ως ενήλικες τις μεταφράσαμε να είμαστε αξιαγάπητα παιδιά. Και θέλουμε να είμαστε αξιαγάπητα παιδιά, για να μην είμαστε μόνα παιδιά. Και το ερώτημα που προκύπτει είναι: αληθινά δεν είμαστε μόνοι; Γιατί ο μεγαλύτερός μας φόβος είναι αυτός της σύνδεσης. Του λιωσίματος μέσα στον άλλο. Τη θυσία του αυτόνομου εαυτού.
Ας ρίξουμε μια ματιά στο τρίγωνο του Karpman. Ο Karpman, εμπνευσμένος από τον Eric Berne που εφηύρε τη συναλλακτική ανάλυση και μίλησε για τα παιχνίδια που παίζουν οι άνθρωποι, ισχυρίστηκε ότι σε όλες τις στενές σχέσεις τείνουμε να έχουμε έναν από τους εξής τρεις ρόλου: Θύμα, Θύτης, Σωτήρας. Ακούγεται απλό και ξεκάθαρο. Αυτό που είναι πιο σπουδαίο είναι ότι όταν παίζουμε τον έναν ρόλο, παίζουμε ταυτόχρονα και τους άλλους δυο!
Το Θύμα είναι αυτό που υπόκειται τα χτυπήματα της μοίρας. Έχει ελάχιστη δύναμη και εξουσία και είναι έρμαιο στην ευγενή ή όχι προαίρεση του Άλλου για να είναι καλά ή όχι. Κύρια πεποίθηση είναι το «Δε Φταίω», και σημαντική φιλοδοξία είναι μια καλή θέση στον παράδεισο.
Ο Θύτης καταρχάς είναι πάντα ο Άλλος. Είναι αυτός που έχει όλη την ισχύ και εξουσία να φέρεται στον Άλλον, όπως επιθυμεί. Φαίνεται εγωπροσανατολισμένος, ασεβής και αδιάφορος απέναντι στο συναίσθημα ή βίωμα του Άλλου. Κύρια πεποίθηση είναι το «Έχω Δίκιο» και όνειρό του οι άλλοι να γίνουν και να σκέφτονται, όπως αυτός. Read more
Αν ο πατέρας είναι αυτός που μας οριοθετεί και μας ορίζει, αυτός που παίρνει την ευθύνη μας μέχρι να μας δυναμώσει και να μας σπρώξει έξω από το σπίτι, και αν η μητέρα είναι αυτή που μας προστατεύει συναισθηματικά και μας φυλάει στην ποδιά της, γαλουχώντας μας ότι μόνο αυτή μας συμπονά πραγματικά, ίσως ο πατέρας τελικά συμβολίζει την αυτονομία και η μητέρα την συνεξάρτηση. Read more
Εκπλήσσομαι με τη συνειδητοποίηση ότι οι άνθρωποι δεν βιώνουν Αυτοαγάπη. Κάθε φορά σοκάρομαι σαν να μου είναι άγνωστο αυτό το γεγονός, αδυνατώ να το συνηθίσω. Οι πιο πολλοί, δε, αγνοούν την έννοια, την σημασία της αυτοαγάπης. Ρωτάω : «Πώς τα πας με τον εαυτό σου; Τον αγαπάς; Τον φροντίζεις; Κάνετε καλή παρέα;». Και οι απαντήσεις που παίρνω είναι συνήθως καταφατικές, ενθουσιώδεις, θριαμβευτικές. Ταυτόχρονα, εντελώς άσχετες με την ερώτηση. Οι περισσότεροι ταυτίζουν την αυτοαγάπη με την καλοπέραση. Ή –ακόμα χειρότερα- με την επιλογή ενός τρόπου ζωής σύμφωνο με την τελευταία μόδα. Βγαίνω βόλτες, γλεντάω, ταξιδεύω., πηγαίνω γυμναστήριο, κάνω δίαιτα κέτο (ή κάτι τέτοιο, ξέρω γω, είμαι πολύ ανέμελη και κουρασμένη για να εντρυφήσω). Μη παρεξηγηθώ, όλα αυτά καλά είναι. Αυτοαγάπη δεν είναι! Read more
Μια συχνή και ευφάνταστη ερώτηση που καλούμαστενα απαντήσουμε ως ψυχοθεραπευτές είναι πότε τελειώνει το θεραπευτικό ταξίδι. Νομιμοποιημένη απορία για τους εργάτες ψυχοθεραπευόμενους. Πόσο σκάψιμο πιά; Πόσες αλλαγές; Πόση ενηλικίωση; Που τελειώνει αυτή η μεταμόρφωση;
Οι δάσκαλοι κάθε θεραπευτικής κατεύθυνσης έχουν ο καθένας απαντήσει βασισμένοι στη – σε κάποιες περιπτώσεις αυτοδημιούργητη- θεωρία τους. Υπεραπλουστευμένα, για οικονομία λόγου, θα λέγαμε ότι : Read more
Τείνουμε να εξαδινακεύουμε ανθρώπους που στο ρόλο του Σωτήρα, του προστάτη θυσίασαν τη ζωή τους για το καλό των άλλων. Και πράγματι είναι σπουδαίο. Αν αυτοί οι άνθρωποι υπερασπίζονται μια μεγάλη ιδέα. Αν ζουν σε αυταπάρνηση για να αλλάξουν τον κόσμο.
Σάββατο μεσημέρι.. κάθομαι στον κήπο του γραφείου, έχοντας μόλις αποχαιρετήσει το τελευταίο ραντεβού της εβδομάδας. Η πλάτη μου έχει γύρει, ο αυχένας μου σαν να μη μπορεί να σηκώσει άλλο βάρος καταρρέει κι αυτός. Βρίσκομαι κουλουριασμένη στην καρέκλα μου, με μάτια βουρκωμένα. Θέλω να βγάλω μια κραυγή, μα δε ξέρω που να την απευθύνω. Στο Θεό; Σ’ έμενα; Στον κόσμο όλο;
Έζησα μια από τις πιο δύσκολες εβδομάδες επαγγελματικά. 37 ώρες δουλειά. Μεταξύ τους 3 ενεργά αυτοκτονικά «περιστατικά». Όπως και το τελευταίο άλλωστε. Και ψυχοθεραπεία έκανα, και εποπτεία έκανα και το φαγητό μου το έτρωγα, και καλό παιδί ήμουν. Στην προσωπική μου ζωή συμβαίνει το εξής: ο μεγάλος βαφτιστήρας μου, 14 χρονών είναι στην εντατική, διασωληνομένος, εξαιτίας πνευμονίας και σηπτικού σοκ. 9 μέρες σε νάρκωση, με την «κατάσταση» να κρίνεται σταθερή. Ένας άγγελος επί γης που για λίγες ώρες θα είχε πεθάνει και που η ζωή του κρέμεται από μια λεπτή κλωστή. Χωρίς να το έχει επιλέξει. Θέλει να ζήσει. Ονειρεύεται, σχεδιάζει, κοπιάζει. Read more
Συχνά στον εποπτικό μου ρόλο ακούω συναδέλφους να μου μεταφέρουν την αγωνία τους για το πώς να βοηθήσουν τους θεραπευόμενους τους όταν βιώνουν μεγάλο πόνο. Όχι σπάνια, πέφτουν στην παγίδα να μου περιγράφουν το περιεχόμενο της συνεδρίας και να μου εκθέτουν το ιστορικό του ανθρώπου που παρακολουθούν, δίνοντας έμφαση σε σημεία της αφήγησης που θεωρούν επιτακτική ανάγκη να γίνει μια διορθωτική αλλαγή. Ίσως οι άνθρωποι να είμαστε φτιαγμένοι με την εγγενή προδιάθεση να ψάχνουμε λύσεις. Ίσως το ίδιον του homo sapiens να έχει Λογική εξυπηρετεί αυτόν ακριβώς το σκοπό. Η λογική βοηθά την επιβίωση. Η επιβίωση είναι μια πορεία με πολλές ατραπούς. Και τα προβλήματα χρειάζονται λύσεις. Read more
Η πρώτη φάση κάθε ψυχοθεραπευτικής εργασίας, ανεξάρτητα από την εκπαίδευση που έχει λάβει ο θεραπευτής είναι η σύνδεση με τον πελάτη. Και πώς αλλιώς να γίνει, άλλωστε; Ο θεραπευόμενος έρχεται σ’ εμάς ανοίγοντας τη ψυχή του, γυμνός κι αδύναμος. Οφείλουμε να του προσφέρουμε ένα πλαίσιο που θα νιώσει ασφαλής και όχι εκτεθειμένος.
Τα Χριστούγεννα έφτασαν και μαζί τους μας κάνει επίσκεψη ο Άη Βασίλης, τα ξωτικά, οι καλικάντζαροι, οι νονοί και τα σόγια. Στολισμένα δέντρα, μυρωδιές από μελομακάρονα και κουραμπιέδες, δώρα, παιχνίδια με τράπουλες, ρεβεγιόν, αλκοόλ, ξεκούραση και κραιπάλη. Και παιδικές αναμνήσεις με γιορτινή ατμόσφαιρα, οικογενειακές τελετουργίες, διακοπές, παιχνίδια, εκπλήξεις. Νοσταλγία της ανέμελης, χαρούμενης παιδικότητας. Κι επιστροφή στην πραγματικότητα. Χριστούγεννα 2020.
Ο άνθρωπος είναι φτιαγμένος για να αγαπά. Η αγάπη, λέει ο Χιλιανός βιολόγος Humberto Maturana, είναι το βασικό στοιχείο της ανθρώπινης ύπαρξης. Δεν είναι αρετή ούτε συναίσθημα. Είναι αυτό που έκανε τον homo sapiens να επιβιώσει. Και η ευφυΐα είναι η βιολογική συνέχεια της αγάπης, ως ικανότητα συμμετοχής και συνεργασίας για τον κοινό αγώνα.
Εγώ, εσύ, εμείς Βιωματική Εργασία με Ζευγάρι και Ομάδα Χανιά, 19 -20 Οκτωβρίου …
Ο διπλό δεσμός (double bind) είναι γνωστός στους κύκλους των ψυχοθεραπευτών …
Κέντρο Συμβουλευτικής - Ψυχοθεραπείας κι Εκπαίδευσης στα Χανιά.
Read more
Ψυχολόγος - Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια.
Read more
