Category: Άρθρα μας

Δε φταις εσύ

Δε φταις εσύ, η φαντασία μου τα φταίει

Δε φταις εσύ, η φαντασία μου τα φταίει

Αρχίζοντας από τα βασικά, υιοθετούμε την συστημική αρχή ότι ο άνθρωπος αενάως παλεύει να ισορροπήσει τις δύο βασικές αντίρροπες δυνάμεις μέσα του, που δεν είναι άλλες από την αυτονομία και την συνεξάρτηση. Αφενός είμαστε όντα αυτοποιητικά με απίστευτους μηχανισμούς αυτοσυντήρησης και επιβίωσης και αφετέρου είμαστε φύσει όντα κοινωνικά και πολιτικά. Έχουμε ανάγκη τους άλλους. Σε επίπεδο υπερσυστημάτων, δηλαδή κοινωνικό, είναι αυταπόδεικτο και αναμφισβήτητο. Κι ενώ οι ίδιοι νόμοι διέπουν τόσο τα υποσυστήματα, όσο και τα υπερσυστήματα, όταν εξετάζουμε τον εαυτό μας ως ερωτικό σύντροφο, οι φυσικοί νόμοι αντικαθίστανται από τους νόμους των παραμυθιών.

Γιατί μόνο έτσι εξηγείται ότι τελικά  φαίνεται ότι είμαστε όλες πριγκίπισσες και όλοι πρίγκιπες! Είτε μεγαλώσαμε στα πούπουλα είτε την βιώσαμε την παραμέλησή μας, θεωρούμε εαυτούς ήρωες παραμυθιών. Υπερπολίτιμους και αξιολάτρευτους. Πώς να εξηγήσουμε διαφορετικά την ανάγκη μας να έχουμε κάποιον ολόδικό μας; Που, ιδανικά, θα έρθει να μας σώσει από το σκοτεινό πατρικό μας κάστρο που είμαστε εγκλωβισμένοι, δυστυχείς, και καταφρονημένοι και καβάλα στο λευκό του άλογο θα μας οδηγήσει στο υπέρλαμπρο παλάτι, που επιτέλους θα αναγνωριστεί η αξία μας και θα τελειώσουν τα βάσανά μας.

Read more

psichotherapeia

Ψυχοθεραπεία ή ψυχονοσηλεία;

Αναρωτιέμαι πολλές φορές πόσο σχετίζεται το θεραπευτικό αίτημα κάποιου που ξεκινά ψυχοθεραπεία με το αντίστοιχο ζητούμενο του θεραπευτή. Με λίγα λόγια, ξεκινώ ψυχοθεραπεία για να επιλύσω κάποια ζητήματα εσωτερικά ή πρακτικά, στοχεύοντας στην επίλυση συγκεκριμένων αδυναμιών μου, ενώ αντίθετα ο ψυχοθεραπευτής μου ρίχνει εντελώς αλλού το φως και εντοπίζει το «πρόβλημα» σε τελείως αχαρτογράφητα νερά για μένα. Και προφανώς αυτή η μετατόπιση του προβλήματος δεν αποτελεί προσωπική διαστροφή του θεραπευτή μου, αλλά ριζωμένη πεποίθηση που προέρχεται από το θεωρητικό του υπόβαθρο, την εμπειρία και το δικό του ψυχοθεραπευτικό ταξίδι.

Για τον θεραπευτή, η ψυχοθεραπευτική πράξη αρχίζει με την  προσπάθεια να αναδειχθούν οι στρεβλωμένες κοσμοθεωρίες, στάσεις ζωής και μοτίβα αλληλεπίδρασης που κινούν όλα τα νήματα της ύπαρξης μας. Βασικό του μέλημα είναι καταρχάς η επιβίωση και σε δεύτερο χρόνο η ευημερία.

Σαν τον παθολόγο ψάχνει να βρει ποια είναι τα τρωτά σημεία του ψυχικού σώματος που πάσχουν και που αν δεν ιαθούν θα προκαλέσουν την κατάρρευση, την εντροπία του συστήματος. Οι πληγές χρειάζονται επούλωση και οι κακές συνήθειες διακοπή ή περιορισμό. Η δουλειά του παθολόγου είναι απλή και γραμμική. Για παράδειγμα, η αλόγιστη χρήση αλκοόλ, έχει οδηγήσει σε βλάβη στο ήπαρ. Η διακοπή του αλκοόλ και η ενίσχυση του οργανισμού με βιταμίνες και ιχνοστοιχεία θα επισπεύσει τη διαδικασία ίασης του ήπατος. 1+1 κάνουν 2. Η δουλειά του ψυχοθεραπευτή, από την άλλη δεν είναι ούτε απλή, ούτε γραμμική, ούτε αυταπόδεικτη. Ούτε η γλώσσα που μιλάει, ούτε οι εξηγήσεις που δίνει, ούτε οι θεραπευτικές αλλαγές που προτείνει είναι οικεία και ευκολοχώνευτα. Αντίθετα, πολλές φορές ακούγονται τρελά!

Πόσο δύσκολο, είναι λοιπόν, για τον θεραπευτή, να πείσει τον θεραπευόμενο με αυτή την αλλόκοτη γλώσσα του και τις τρελές ιδέες του, ότι αλλού πρέπει να στρέψει το βλέμμα του και διαφορετική είναι η πηγή των βασάνων του; Και ότι αυτή η μετατόπιση δεν είναι αναγκαία απλώς για την επίλυση του ζητήματος που τον έφερε στη θεραπεία αλλά για την ίδια την υγεία και την επιβίωση του;

Η απάντηση είναι: πολύ δύσκολο! Και χρονοβόρο. Και κοπιαστικό. Αλλά ηθικό. Αν θέλουμε να λεγόμαστε θεραπευτές και όχι νοσηλευτές. Οι θεραπευτές ίσως χρειαστεί να κάνουν εγχειρήσεις, μεταμοσχεύσεις, να δώσουν ισχυρές αντιβιοτικές θεραπείες. Ίσως η αγωγή τους είναι επώδυνη και μακροχρόνια. Γιατί στοχεύει στην θεραπεία. Οι νοσηλευτές κάνουν θερμομέτρηση, αλλάζουν ορούς και φροντίζουν πληγές. Ανακουφίζουν με αγωγές και κομπρέσες. Καταγράφουν απλώς την πορεία του ασθενή, έχουν το νου τους να μη κακοφορμίσει το τραύμα αλλά δεν το θεραπεύουν. Και δεν είναι αυτή η δουλειά του ψυχοθεραπευτή. Αλλιώς θα τον λέγανε ψυχονοσηλευτή.

Το πιο συνηθισμένο ζήτημα που προκύπτει στην επιλογή να ασκήσω ψυχοθεραπεία ή ψυχονοσηλεία είναι κατά πόσον είναι ηθικό και δεοντολογικό να υπερπεράσω το θεραπευτικό αίτημα του ίδιου του θεραπευόμενου. Η πιο σημαντική διάσταση, η δεοντολογική είναι λυμένη από τον ίδιο τον κώδικα δεοντολογίας των ψυχολόγων. Ο λειτουργός ασκεί όλα τα επιστημονικά μέσα που έχει στη διάθεση σου για την προαγωγή της υγείας του πελάτη.

Από την άλλη πλευρά, η προσκόλληση στο αίτημα που φέρνει ο θεραπευόμενος, δύναται να αναιρέσει την ίδια την δεοντολογία. Για παράδειγμα, μια θεραπευόμενη μπορεί να έρθει να μας ζητήσει τρόπους για να ξανακερδίσει πίσω τον πρώην της. Ο οποίος πρώην ίσως να την κακοποιούσε, ίσως να υποτιμούσε την αξιοπρέπεια και την υπόστασή της. Πόσο δικαιούται ο θεραπευτής να εμείνει στο αίτημα της θεραπευόμενης; Αυτό είναι το σωστό; Αυτό είναι το καλό της; Είναι πασιφανώς σκόπιμο, σε τέτοιες περιστάσεις, ο θεραπευτής να εξηγήσει και να ξεδιπλώσει τη δική του σκέψη για το ποιο θα ήταν ένα πραγματικό θεραπευτικό αίτημα για τη θεραπευόμενη. Ακόμα και αν η ίδια δεν το δεχόταν και διέκοπτε τη ψυχοθεραπεία. Κι όταν ο θεραπευτής δε λειτουργεί έτσι, τότε λειτουργεί ως επιχειρηματίας και όχι ως προαγωγός της ψυχικής υγείας.

Δεν είναι ο ρόλος του θεραπευτή να είναι πάντα ευχάριστος. Να λέει πάντα ναι, να δείχνει ενσυναίσθηση και φροντίδα όταν ο πελάτης δρα αυτοκαταστροφικά. Ούτε να νομιμοποιεί συναισθήματα και πράξεις που προσβάλλουν την αξιοπρέπεια τρίτων προσώπων.

Ούτε βέβαια να συντηρεί αυτοκαταστροφικά μοτίβα, για παράδειγμα θυσίας και έλλειψης αυτοσεβασμού για χάρη της υποτιθέμενης συμπόνιας απέναντι στον θεραπευόμενο. Δεν είναι ακόμα ο ρόλος του, να ενισχύει συναισθήματα πόνου και απογοήτευσης, όταν αυτά έρχονται ως συνέπεια ενός διαρκούς μοτίβου στο ρόλο του θύματος. Η προσωρινή ανακούφιση, που βεβαίως και πρέπει να λάβει χώρα, δεν μπορεί να αντικαταστήσει το θεραπευτικό έργο που είναι η ενθάρρυνση και η ενδυνάμωση για περισσότερη αυτογνωσία, ανάληψη ευθύνης και ενήλικη στάση ζωής, απαλλαγμένη από μοτίβα αυτοκαταστροφής και χειριστικότητας.

Εν κατακλείδι: ο θεραπευτής, για να λέγεται θεραπευτής πρέπει να εναλλάσσει το ρεπερτόριο του μεταξύ του ρόλου της Μητέρας, που φροντίζει και ανακουφίζει και του ρόλου του Πατέρα, που ενδυναμώνει εμφυσά θάρρος και προετοιμάζει τον θεραπευόμενο για την έξω ζωή χωρίς τη βοήθεια του. Αν είναι μόνο στο ρόλο της Μητέρας, παιδοποιεί, δημιουργεί σχέση εξάρτησης και τελικά αποδυναμώνει τον θεραπευόμενο. Αν είναι μόνο στο ρόλο του Πατέρα, σπρώχνει, οριοθετεί και υποχρεώνει σε ταχεία αυτονόμηση που δεν αντέχουν όλοι. Ο στοργικός Πατέρας που από τη μία ενσυναισθάνεται και από την άλλη πιέζει προς την εξέλιξη είναι ο ουσιαστικός θεραπευτικός ρόλος. Και δεν μπορεί να ασκηθεί, αν ο ίδιος ο θεραπευτής δεν έχει δουλέψει τους δικούς του φόβους για ενηλικίωση και ανάληψη ευθύνης. Όπως, λέω πάντα, ο καλός θεραπευτής είναι ο καλός θεραπευόμενος!  

 

Χανιά, 3 Νοεμβρίου 2024

Νικολέτα Μπουλταδάκη

 

Σεβασμός στη Μοίρα του Άλλου

Μια από τις πιο μαγικές στιγμές στο ταξίδι της αυτογνωσίας και της ζωής είναι όταν αλλάζουν οι πεποιθήσεις μας. Και είναι ακόμα πιο τρανταχτό όταν τυγχάνει να είμαστε θεραπευτές. Που αφενός έχουμε ανάγκη μια σταθερή θεωρία για να στηριζόμαστε και να πορευόμαστε και αφετέρου πάνω σε αυτή τη θεωρία πασχίζουμε να είμαστε βοηθητικοί στα ανθρώπινα δράματα.

Read more

ο φόβος της σύνδεσης

Μ’ αγαπά, δεν μ’ αγαπά – ο διπλός δεσμός στις ερωτικές σχέσεις

Ο διπλό δεσμός (double bind) είναι γνωστός στους κύκλους των ψυχοθεραπευτών ως υπόθεση για τη σχιζοφρένεια. Πράγματι, ο Gregory Bateson με τους συνεργάτες του Jackson, Haley και Weakland εξέδωσαν το άρθρο Toward a theory of schizophrenia το 1956, που εισάγει την έννοια του διπλού δεσμού για να εξηγήσει την ανάπτυξη της σχιζοφρένειας σε ένα μέλος της οικογένειας. Μια κατάσταση διπλού δεσμού εμφανίζεται όταν ένα άτομο (συχνά ένα παιδί) λαμβάνει επανειλημμένες αντικρουόμενες εντολές από το ίδιο άτομο (ας πούμε, έναν ενήλικα) με το οποίο το παιδί έχει μια σημαντική συνεχή σχέση.

Το άρθρο του Bateson και των συνεργατών του αναφέρει το ακόλουθο –διάσημο- τραγικό παράδειγμα:

Read more

οικογενειακή ομοιόσταση

Οικογενειακή ομοιόσταση – Άλλαξε, αν τολμάς

Η ομοιόσταση ως φυσικό φαινόμενο των έμβιων συστημάτων είναι η δύναμη της τάσης του συστήματος να επαναφέρεται στην πρότερή του κατάστασή. Για παράδειγμα το ανθρώπινο σώμα κινείται αυτόματα προς την προηγούμενη του υγιή κατάσταση, όταν έρχεται σε επαφή με ένα μικρόβιο ή ιό. Βάζει τα λευκά αιμοσφαίρια σε εμπόλεμη κατάσταση απομάκρυνσης του ξενιστή. Ή ένας βιότοπος, στον οποίο θα προσθέσουμε τεχνητά ένα ξένο πλάσμα, σταδιακά με το πέρασμα του χρόνου θα το αφανίσει, επιστρέφοντας στην γνώριμη του μικροοικολογία. Read more

ο φόβος της σύνδεσης

Ο φόβος της σύνδεσης είναι ισχυρότερος από την επιθυμία της

Κάνουμε τα πάντα για να μας αγαπούν. Και τι πιο ανθρώπινο; Τις εντολές που πήραμε ως παιδιά για το να είμαστε καλά παιδιά, ως ενήλικες τις μεταφράσαμε να είμαστε αξιαγάπητα παιδιά. Και θέλουμε να είμαστε αξιαγάπητα παιδιά, για να μην είμαστε μόνα παιδιά. Και το ερώτημα που προκύπτει είναι: αληθινά δεν είμαστε μόνοι; Γιατί ο μεγαλύτερός μας φόβος είναι αυτός της σύνδεσης. Του λιωσίματος μέσα στον άλλο. Τη θυσία του αυτόνομου εαυτού.

Read more

Ο καλός, ο κακός και ο άγιος – το τρίγωνο του Karpman αλλιώς

Ας ρίξουμε μια ματιά στο τρίγωνο του Karpman. Ο Karpman, εμπνευσμένος από τον Eric Berne που εφηύρε τη συναλλακτική ανάλυση και μίλησε για τα παιχνίδια που παίζουν οι άνθρωποι, ισχυρίστηκε ότι σε όλες τις στενές σχέσεις τείνουμε να έχουμε έναν από τους εξής τρεις ρόλου: Θύμα, Θύτης, Σωτήρας. Ακούγεται απλό και ξεκάθαρο. Αυτό που είναι πιο σπουδαίο είναι ότι όταν παίζουμε τον έναν ρόλο, παίζουμε ταυτόχρονα και τους άλλους δυο!

Το Θύμα είναι αυτό που υπόκειται τα χτυπήματα της μοίρας. Έχει ελάχιστη δύναμη και εξουσία και είναι έρμαιο στην ευγενή ή όχι προαίρεση του Άλλου για να είναι καλά ή όχι. Κύρια πεποίθηση είναι το «Δε Φταίω», και σημαντική φιλοδοξία είναι μια καλή θέση στον παράδεισο.

Ο Θύτης καταρχάς είναι πάντα ο Άλλος. Είναι αυτός που έχει όλη την ισχύ και εξουσία να φέρεται στον Άλλον, όπως επιθυμεί. Φαίνεται εγωπροσανατολισμένος,  ασεβής και αδιάφορος απέναντι στο συναίσθημα ή βίωμα του Άλλου. Κύρια πεποίθηση είναι το «Έχω Δίκιο» και όνειρό του οι άλλοι να γίνουν και να σκέφτονται, όπως αυτός. Read more

Αυτονομία και Συνεξάρτηση ή Μπαμπάς και Μαμά;

Αν ο πατέρας είναι αυτός που μας οριοθετεί και μας ορίζει, αυτός που παίρνει την ευθύνη μας μέχρι να μας δυναμώσει και να μας σπρώξει έξω από το σπίτι, και αν η μητέρα είναι αυτή που μας προστατεύει συναισθηματικά και μας φυλάει στην ποδιά της, γαλουχώντας μας ότι μόνο αυτή μας συμπονά πραγματικά, ίσως ο πατέρας τελικά συμβολίζει την αυτονομία και η μητέρα την συνεξάρτηση. Read more

Είναι πολύτιμο σου λέω να Σ αγαπάς

Είν’ πανάκριβο σου λέω να Σ’ αγαπάς

Εκπλήσσομαι με τη συνειδητοποίηση ότι οι άνθρωποι δεν βιώνουν Αυτοαγάπη. Κάθε φορά σοκάρομαι σαν να μου είναι άγνωστο αυτό το γεγονός, αδυνατώ να το συνηθίσω. Οι πιο πολλοί, δε, αγνοούν την έννοια, την σημασία της αυτοαγάπης. Ρωτάω : «Πώς τα πας με τον εαυτό σου; Τον αγαπάς; Τον φροντίζεις; Κάνετε καλή παρέα;». Και οι απαντήσεις που παίρνω είναι συνήθως καταφατικές, ενθουσιώδεις, θριαμβευτικές. Ταυτόχρονα, εντελώς άσχετες με την ερώτηση. Οι περισσότεροι ταυτίζουν την αυτοαγάπη με την καλοπέραση. Ή –ακόμα χειρότερα- με την επιλογή ενός τρόπου ζωής σύμφωνο με την τελευταία μόδα. Βγαίνω βόλτες, γλεντάω, ταξιδεύω., πηγαίνω γυμναστήριο, κάνω δίαιτα κέτο (ή κάτι τέτοιο, ξέρω γω, είμαι πολύ ανέμελη και κουρασμένη για να εντρυφήσω). Μη παρεξηγηθώ, όλα αυτά καλά είναι. Αυτοαγάπη δεν είναι! Read more

Πότε τελειώνει η ψυχοθεραπεία;

 

Μια συχνή και ευφάνταστη ερώτηση που καλούμαστενα απαντήσουμε ως ψυχοθεραπευτές είναι πότε τελειώνει το θεραπευτικό ταξίδι. Νομιμοποιημένη απορία για τους εργάτες ψυχοθεραπευόμενους. Πόσο σκάψιμο πιά; Πόσες αλλαγές; Πόση ενηλικίωση; Που τελειώνει αυτή η μεταμόρφωση;

Οι δάσκαλοι κάθε θεραπευτικής κατεύθυνσης έχουν ο καθένας απαντήσει βασισμένοι στη – σε κάποιες περιπτώσεις αυτοδημιούργητη- θεωρία τους.  Υπεραπλουστευμένα, για οικονομία λόγου, θα λέγαμε ότι : Read more

Το τίμημα του Σωτήρα

«Πολύ καλός, άλλα έφυγε τόσο νωρίς». Το τίμημα του Σωτήρα.

Τείνουμε να εξαδινακεύουμε ανθρώπους που στο ρόλο του Σωτήρα, του προστάτη θυσίασαν τη ζωή τους για το καλό των άλλων. Και πράγματι είναι σπουδαίο. Αν αυτοί οι άνθρωποι υπερασπίζονται μια μεγάλη ιδέα. Αν ζουν σε αυταπάρνηση για να αλλάξουν τον κόσμο.

Read more

η αυτοκτονία

Ζητήματα ζωής και θανάτου

Σάββατο μεσημέρι.. κάθομαι στον κήπο του γραφείου, έχοντας μόλις αποχαιρετήσει το τελευταίο ραντεβού της εβδομάδας. Η πλάτη μου έχει γύρει, ο αυχένας μου σαν να μη μπορεί να σηκώσει άλλο βάρος καταρρέει κι αυτός. Βρίσκομαι κουλουριασμένη στην καρέκλα μου, με μάτια βουρκωμένα. Θέλω να βγάλω μια κραυγή, μα δε ξέρω που να την απευθύνω. Στο Θεό; Σ’ έμενα; Στον κόσμο όλο;

Έζησα μια από τις πιο δύσκολες εβδομάδες επαγγελματικά. 37 ώρες δουλειά. Μεταξύ τους 3 ενεργά αυτοκτονικά «περιστατικά». Όπως και το τελευταίο άλλωστε. Και ψυχοθεραπεία έκανα, και εποπτεία έκανα και το φαγητό μου το έτρωγα, και καλό παιδί ήμουν. Στην προσωπική μου ζωή συμβαίνει το εξής: ο μεγάλος βαφτιστήρας μου, 14 χρονών είναι στην εντατική, διασωληνομένος, εξαιτίας πνευμονίας και σηπτικού σοκ. 9 μέρες σε νάρκωση, με την «κατάσταση» να κρίνεται σταθερή. Ένας άγγελος επί γης που για λίγες ώρες θα είχε πεθάνει και που η ζωή του κρέμεται από μια λεπτή κλωστή. Χωρίς να το έχει επιλέξει. Θέλει να ζήσει. Ονειρεύεται, σχεδιάζει, κοπιάζει. Read more

θλίψη, αντέχω

Οι άνθρωποι χρειάζονται κάποιον να αντέχει τον πόνο τους.

Συχνά στον εποπτικό μου ρόλο ακούω συναδέλφους να μου μεταφέρουν την αγωνία τους για το πώς να βοηθήσουν τους θεραπευόμενους τους όταν βιώνουν μεγάλο πόνο. Όχι σπάνια, πέφτουν στην παγίδα να μου περιγράφουν το περιεχόμενο της συνεδρίας και να μου εκθέτουν το ιστορικό του ανθρώπου που παρακολουθούν, δίνοντας έμφαση σε σημεία της αφήγησης που θεωρούν επιτακτική ανάγκη να γίνει μια διορθωτική αλλαγή. Ίσως οι άνθρωποι να είμαστε φτιαγμένοι με την εγγενή προδιάθεση να ψάχνουμε λύσεις. Ίσως το ίδιον του homo sapiens να έχει Λογική εξυπηρετεί αυτόν ακριβώς το σκοπό. Η λογική βοηθά την επιβίωση. Η επιβίωση είναι μια πορεία με πολλές ατραπούς. Και τα προβλήματα χρειάζονται λύσεις. Read more

ενσυναίσθηση

Ενσυναίσθηση, φροντίδα, σύνδεση στη θεραπευτική σχέση. Ευλογία και Κατάρα

Η πρώτη φάση κάθε ψυχοθεραπευτικής εργασίας, ανεξάρτητα από την εκπαίδευση που έχει λάβει ο θεραπευτής είναι η σύνδεση με τον πελάτη. Και πώς αλλιώς να γίνει, άλλωστε; Ο θεραπευόμενος έρχεται σ’ εμάς ανοίγοντας τη ψυχή του, γυμνός κι αδύναμος. Οφείλουμε να του προσφέρουμε ένα πλαίσιο που θα νιώσει ασφαλής και όχι εκτεθειμένος.

Read more

Δε φταις εσύ

Δε φταις εσύ, η φαντασία μου τα φταίει

Δε φταις εσύ, η φαντασία μου τα φταίει Αρχίζοντας από τα βασικά, υιοθετούμε …

psichotherapeia

Ψυχοθεραπεία ή ψυχονοσηλεία;

Αναρωτιέμαι πολλές φορές πόσο σχετίζεται το θεραπευτικό αίτημα κάποιου …

Σεβασμός στη Μοίρα του Άλλου

Μια από τις πιο μαγικές στιγμές στο ταξίδι της αυτογνωσίας και της …