Πότε τελειώνει η ψυχοθεραπεία;
Μια συχνή και ευφάνταστη ερώτηση που καλούμαστενα απαντήσουμε ως ψυχοθεραπευτές είναι πότε τελειώνει το θεραπευτικό ταξίδι. Νομιμοποιημένη απορία για τους εργάτες ψυχοθεραπευόμενους. Πόσο σκάψιμο πιά; Πόσες αλλαγές; Πόση ενηλικίωση; Που τελειώνει αυτή η μεταμόρφωση;
Οι δάσκαλοι κάθε θεραπευτικής κατεύθυνσης έχουν ο καθένας απαντήσει βασισμένοι στη – σε κάποιες περιπτώσεις αυτοδημιούργητη- θεωρία τους. Υπεραπλουστευμένα, για οικονομία λόγου, θα λέγαμε ότι :
- Ο Sigmund Freud αποφάνθηκε ότι κάποιος αποχαιρετά το ψυχαναλυτικό ντιβάνι εφόσον έχει επιτευχθεί «Πρακτική ανάρρωση του ασθενούς, αποκατάσταση της ικανότητάς του να ζήσει ενεργό ζωή και της ικανότητάς του για απόλαυση». Και στην περίπτωση της ψυχανάλυσης, ο αναλυτής είναι αυτός που το αποφασίζει.
- Η Γνωσιακή ψυχοθεραπεία θα δώσει «εξιτήριο» εφόσον τα συμπτώματα έχουν υποχωρήσει, οι δυσλειτουργικές γνωσίες έχουν αποδομηθεί και ο πελάτης έχει αποκτήσει τις δεξιότητες να παλεύει μόνος του τα προβλήματα.
- Για τον Carl Rogers και τους Προσωποκεντρικούς θεραπευτές, η έξοδος καθυστερεί γιατί απαιτείται η επίτευξη της αυτοπραγμάτωσης δηλαδή της απόλυτης ταύτισης του ιδανικού και εαυτού και της αυτοεικόνας.
- Αρκετά κοντά σε αυτή την ιδέα, οι θεραπευτές Gestalt θεωρούν ότι η Ιθάκη είναι η ενσυνείδητη ζωή και η σύνδεση με το εδώ –και –τώρα στην καθημερινότητα.
- Για τους Συστημικούς θεραπευτές, το ταξίδι της θεραπείας τερματίζεται όταν ο πελάτης έχει κατανοήσει και αναδιαμορφώσει τα σχεσιακά του μοτίβα ή την αφήγηση του πάνω σε αυτά και η συμπτωματολογία έχει παρέλθει.
Προσωπικά, ξεκίνησα ψυχοθεραπεία πριν 28 χρόνια. Στα 18 μου έψαχνα απεγνωσμένα να μάθω τι κάνω λάθος και δεν μπορώ να διατηρήσω τις ερωτικές μου σχέσεις. Ένα χρόνο μετά βγήκα ενοχοποιημένη και κατακερματισμένη, καθώς ούτε λίγο ούτε πολύ ο «θεραπευτής» μου αποφάνθηκε ότι είναι αμαρτία να έχω ερωτικές σχέσεις χωρίς να είμαι παντρεμένη και άρα είμαι καταδικασμένη στη δυστυχία. Ευτυχώς, οι σπουδές μου στη Ψυχολογία και η συνάντηση μου με πραγματικούς θεραπευτές με επέστρεψαν με φόρα στη ψυχοθεραπεία, σε ένα ταξίδι που συνεχίζεται αέναα μετά το πέρας των βασικών σπουδών. Είναι μάλλον συγκινητικό ότι τόσα χρόνια ανυπομονώ για τη συνεδρία μου με χαρά μικρού παιδιού!
Γιατί όμως κάνω ισόβια ψυχοθεραπεία; Καταρχάς και πρώτα απ’ όλα γιατί η ίδια είμαι θεραπεύτρια. Είναι τόσο ανέντιμο, όσο και επικίνδυνο να έχω την ευθύνη για τον άλλον, όταν η ίδια διστάζω να πάρω τη δική μου. Έπειτα είναι άγραφη αλήθεια ότι ο θεραπευόμενος μπορεί να φτάσει μόνο έως εκεί που έχει φτάσει ο θεραπευτής του. Επομένως, οι θεραπευτές έχουμε χρέος διαρκώς να εξελισσόμαστε, διαρκώς να φτάνουμε εκεί που δεν μπορούμε.
Έπειτα, είναι η πολύτιμη ώρα μου! Είναι η ώρα που αλλάζω συνειδητά, εκούσια και αποφασιστικά το ρόλο μου. Από θεραπευτής, γίνομαι θεραπευόμενος. Από φροντιστής, φροντιζόμενος. Από δυνατός, ευάλωτος. Πόσο αναγκαία η φροντίδα για τη ψυχή!
Και ο τελευταίος και πιο συναρπαστικός λόγος είναι ο εξής: κάνω ακόμα ψυχοθεραπεία, γιατί ακόμα δεν έχω ανακαλύψει όλες τις τρελές και συγκλονιστικές μου πτυχές. Μου πήρε καμιά εικοσαριά χρόνια να αποδεχθώ ότι έχω σκιές. Και τα τελευταία 2-3 χρόνια αρχίζω να τις απολαμβάνω! Να με κοιτάω με δέος και χαρά όταν φεύγω από τα χαρακτηριολογικά ιδεώδη που είχα αυτεπιβάλλει στον (σχεσιακό) εαυτό μου. Να ανακαλύπτω νέα όρια στο θυμό, την ηλιθιότητα, την τρέλα μου! Να επιβάλλω με συνέπεια την ακεραιότητα και αυθεντικότητα μου στην καθημερινότητα, χωρίς να αγωνιώ για τις σχεσιακές απώλειες. Να μπορώ να παίρνω την ευθύνη αβίαστα και με κάθε ειλικρίνεια για κάθε συμπεριφορά μου, που μπορεί να εκληφθεί ενοχλητική. Να συνδέομαι αυθόρμητα και παιχνιδιάρικά, χωρίς να τρέμω την απόρριψη. Να απορρίπτω η ίδια, χωρίς να βουλιάζω σε ενοχές. Να γεύομαι και να προκαλώ συναισθήματα χωρίς φόβο. Να αντέχω και να απολαμβάνω τη θλίψη.
Θα μου πείτε ότι όλα αυτά δεν είναι δα και κανένας οικουμενικός στόχος. Μπορούμε να ζήσουμε και με λιγότερη αυτογνωσία και αυτοανασκαφη. Βεβαίως! Αλλά πώς και πόσο θα ζήσουμε; Νομίζω ότι το δελφικό παράγγελμα «Γνώθι Σαυτόν» δεν προτρέπει σε κάποιου είδους πνευματική ανύψωση ή ηθική κι ενάρετη διαβίωση. Φρονώ ότι οι αρχαίοι σοφοί είχαν καταλάβει ότι η υγεία και η ευτυχία είναι συνυφασμένη με την ανακάλυψη όσο των δυνατόν περισσοτέρων πτυχών μας, με την απαλλαγή μας από προκαταλήψεις και εμπόδια για το ποιοι είμαστε ή ποιοι θα έπρεπε να είμαστε, με την αποδοχή τελικά ότι όταν μιλάμε για το ποιοι είμαστε η μόνη αλήθεια να είναι το «Εν οίδα, ότι ουδέν οίδα». Και όχι μόνο να αντέξουμε αυτή την άγνοια, αλλά και να τη γιορτάζουμε!
Η απαλλαγή μας από ρόλους, ιδιοσυγκρασιακά μοτίβα, περσόνες, και το τέρμα του διχασμού μεταξύ ατομικού και κοινωνικού εαυτού, δεν είναι απλά ψυχοθεραπευτικό ιδεώδες. Είναι ζήτημα ζωής και θανάτου. Είμαι ολοένα και πιο πεπεισμένη ότι αυτή είναι η επιλογή της ψυχής. Εκεί νιώθει ευτυχία εκεί το σώμα τείνει προς την νεοταινία. Διαφορετικά νοσεί και καρκινοποιεί! Καθώς το πιο σπουδαίο απόκτημα αυτού του ταξιδιού είναι η συνειδητοποίηση ότι τελικά Όλοι οι Άνθρωποι Είμαστε Φτιαγμένοι από το Ίδιο Υλικό. Όσο πλησιάζουμε στην αυτογνωσία, τόσο αντιλαμβανόμαστε τη σύνδεσή μας με όλο το ανθρώπινο είδος. Τόσο τελικά, γινόμαστε πραγματικά homo sapiens, πλάσματα φτιαγμένα για ζωή, αυτοποίηση, σοφία και για αγάπη.
Χανιά, 21 Απρίλη 2023
Νικολέτα Μπουλταδάκη
