«Πολύ καλός, άλλα έφυγε τόσο νωρίς». Το τίμημα του Σωτήρα.
Τείνουμε να εξαδινακεύουμε ανθρώπους που στο ρόλο του Σωτήρα, του προστάτη θυσίασαν τη ζωή τους για το καλό των άλλων. Και πράγματι είναι σπουδαίο. Αν αυτοί οι άνθρωποι υπερασπίζονται μια μεγάλη ιδέα. Αν ζουν σε αυταπάρνηση για να αλλάξουν τον κόσμο.
Η «θυσία» μου για το σύντροφό μου, για την οικογένεια μου, για το παιδί μου, δεν αποτελεί συνήθως πράξη αλτρουιστική. Τα κίνητρα δεν είναι τόσο ιερά. Η θέση του Σωτήρα είναι μαγική. Φαινομενικά είναι «από κάτω», αφού παραγκωνίζει τον εαυτό του για τους άλλους, αλλά στην πραγματικότητα είναι θέση «από πάνω». Γιατί το σώσιμο, δεν έρχεται χωρίς αντάλλαγμα. Στον Σωτήρα μας πάντα χρωστάμε. Το χρέος είναι ανεξόφλητο.
Ο Σωτήρας ασκεί μεγάλη εξουσία. Όπως κάθε ευεργέτης άλλωστε. Με το πέπλο του «καλού και δοτικού» μανιπουλάρει συνειδητά ή όχι τους γύρω του. Πώς να χαλάσεις το χατίρι σε αυτόν που κάνει τόσα για ‘σένα; Γύρω από το Σωτήρα διεξάγεται ένας χορός και αυτός κατευθύνει το βήμα.
Η «καλοσύνη» του και η θυσία του, του εξασφαλίζει , εκτός των άλλων και συγχωροχάρτι. «Μην τον παρεξηγείς, άνθρωπος είναι, λύγισε. Δες πόσα κάνει για ‘σένα». Ενώ από την άλλη, ο ίδιος φαίνεται ότι κρατάει το ζυγό της Θέμιδος και με αυστηρό ύφος σε καταδικάζει για κάθε σου πταίσμα. Είναι φοβερό πώς ο κύκλος ανθρώπων γύρω από τον Σωτήρα μαστίζεται από ενοχές. Οι γύρω του νιώθουν πάντα λίγοι, αχάριστοι, κακοί, ανάξιοι. Το φωτοστέφανο με το οποίο έχει αυτόχειροτονηθεί κάνει τους υπόλοιπους να φαντάζουν σκοτεινοί και γκρίζοι. Με αποτέλεσμα είτε να προσπαθήσουν να τον μιμηθούν και να γίνουν και οι ίδιοι απρόσκλητοι Σωτήρες – συνήθως το μεγαλύτερο τέκνο-, είτε να παραιτηθούν από τον κόπο και να υιοθετήσουν το ρόλο του Αποδιοπομπαίου Τράγου. Αυτή η επιλογή, συνήθως από τα μικρότερα αδέλφια, αν μιλάμε για γονιό Σωτήρα, είναι που τελικά τροφοδοτεί και διαιωνίζει το ρόλο του Σωτήρα. Γιατί, μη ξεχνάμε οι ρόλοι που παίρνουμε οι άνθρωποι είναι συμπληρωματικοί. Αν ο Σωτήρας δεν έχει κάποιον Σωζόμενο, αχρηστεύει. Και Ο Αποδιοπομπαίος Τράγος έρχεται – και αυτός βεβαίως θυσιαζόμενος- να καλύψει αυτή τη θέση.
Φαινομενικά, λοιπόν, δεν είναι και τόσο τρομακτικό να έχει κανείς αυτόν τον ρόλο. Ο Σωτήρας χαίρει εκτίμησης και ευγνωμοσύνης, καταξιώνεται κοινωνικά, ασκεί εξουσία και κινεί τα νήματα στην οικογένεια του και στα πλαίσια όπου κινείται, έχει ψυχολογική ασυλία για τα λάθη του, και μέσον για το παράδεισο.
Πίσω από αυτές τις χάρες, κρύβεται, φευ, μια φοβισμένη, άτολμη ψυχή, ένας ανώριμος εαυτός που φοβήθηκε να πάρει την ευθύνη της ζωής του, κιότεψε να αξιοποιήσει το δυναμικό του, αρνήθηκε το ιερό καθήκον να γίνει αυτό που δεν φτάνει να γενεί, και παραιτούμενος, ουσιαστικά, από την ίδια του τη ζωή, ξέφυγε δεξιοτεχνικά παριστάνοντας τον σωτήρα των άλλων. Ασχολείται με τους άλλους για να γλιτώσει τη μάχη με τον εαυτό του.
Και η ψυχή φαίνεται να μη συγχωρει τέτοιες προδοσίες. Φωνάζει μέσα από ψυχοσωματικά συμπτώματα, αυτοάνοσα νοσήματα, ψυχικές διαταραχές και συχνά καρκίνο. Η ψυχή ξέρει ότι φωτοστέφανα φοράνε μόνο οι άγιοι. Και δεν εντυπωσιάζεται με θυσίες και αγαθοεργίες. Η ψυχή ζητά θάρρος, τόλμη και αυτοεκπλήρωση. Ζητά σύνδεση αληθινή, ισότιμη, όχι σχέσεις με από πάνω και από κάτω. Και ξέρει και ένα μεγάλο μυστικό: δεν μπορείς κανέναν να αγαπήσεις, κανέναν να φροντίσεις, κανέναν να σεβαστείς, αν πρώτα δεν αγαπήσεις, φροντίσεις, σεβαστείς τον εαυτό σου. Μπορεί να κοροϊδεύεις τους άλλους ότι είσαι τάχα ευεργέτης, αλλά αν συνεχίσεις να με υποτιμάς, θα σταματήσω να υπηρετώ το σώμα μες στο οποίο υπάρχεις. Και θα μείνεις με τον επιτύμβιο «τόσο καλός, μα έφυγε τόσο νωρίς». Ο θεός ο ίδιος, άντεξε 33 χρόνια να σώζει τους άλλους. Τι σε κάνει να πιστεύεις, ότι εσύ θα το κάνεις καλύτερα;
Χανιά, 7 Γενάρη 2023
Νικολέτα Νεκταρία Μπουλταδάκη
